Iedereen heeft toch een beetje autisme?

'Heeft niet iedereen een beetje autisme?' Ze kijkt me geïnteresseerd aan en wacht welgemeend op respons. Ik weet dat ze een bevestigend antwoord verwacht. Het is niet de eerste keer dat iemand me deze vraag stelt, op exact dezelfde manier, met exact dezelfde blik. Inmiddels is het wel even geleden dat ik ze hoorde. Ik word er haast nostalgisch van.

Terwijl ik in mijn hoofd de zinnen in elkaar probeer te knutselen die haar misschien tot inzicht kunnen brengen, onderbreekt ze mijn gedachtengang: 'Ik ben zelf soms ook een beetje autistisch hoor. Alles moet altijd netjes opgeruimd zijn en als mijn man iets op een andere plaats in de kast zet, dan word ik daar hélemaal gek van.' Terwijl de woorden uit haar mond rollen, rollen haar ogen demonstratief mee. 

Ik heb haar zonet verteld dat mijn zoon autisme heeft. Ik zal het nu vast wel fijn vinden dat ze zoveel begrip toont, hoor en voel ik haar denken. 'Ach kind, het is niet erg; ik herken het helemaal' Ze zegt het niet, maar ik zie het haar denken terwijl ze zelfvoldaan en meelevend knikt.

Mijn hoofd draait overuren. Ik wil van alles zeggen, maar mijn mond werkt niet mee. Ik zou haar kunnen vragen of haar moeder dan ook een beetje zwanger was. Of ik kan haar vertellen dat het gek is dat ze zo nonchalant omgaat met deze termen terwijl ze verder zo gestructureerd en ordelijk is. Misschien kan ik haar wel eens een kopietje van de DSM-5* cadeau doen. Of ik kan even lekker gillen; dat doe ik immers iedere keer inwendig bij het horen van uitspraken als de hare.

Ik besluit haar te confronteren. Ik leg haar voorzichtig uit dat ik het moeilijk heb met haar woorden en dat ze in plaats van meer begrip net minder begrip veroorzaken. 

Diagnoses worden tegenwoordig aanzien als labels die - even nonchalant als haar woorden - zomaar in het rond worden gestrooid. 'Iedereen heeft wel iets tegenwoordig' werd een algemeen aanvaarde uitspraak die door steeds meer personen in de mond wordt genomen. Goedbedoeld misschien door velen, om te uiten hoe normaal ze het vinden dat iedereen verschillend is en dat die mensen ook gewoon mee tellen in de maatschappij. Mooi toch? Dat hun achteloze uitspraken ervoor zorgen dat reële diagnoses steeds vaker niet serieus worden genomen, daar staan ze meestal niet bij stil. Of erger nog: ze zijn er zich almaar minder van bewust dat er ook serieuze diagnoses bestáán.

Nee, niet iedereen heeft een beetje autisme. Een beetje autisme bestaat niet. Je hebt het of je hebt het niet. En ja, er is een spectrum, een uitgebreid spectrum zelfs. Iedereen met autisme is verschillend en bij al die mensen komt het autisme op een andere manier naar buiten, wat het ook zo moeilijk te definiëren maakt.

Ja, iedereen kan een of zelfs meerdere kenmerken van autisme hebben, maar aan de hand van slechts één of twee symptomen stel je geen (complexe) diagnose. Zo moest je maar eens bij hoog en bij laag gaan beweren dat iemand met zekerheid griep heeft, gewoon omdat die met een vervelende hoest zit. Absurd, niet meer en vooral niet minder dan dat.

Na mijn uitleg - nog zorgvuldiger en 'gewikter en gewogener' dan die hierboven - kijkt ze me lang en doordringend aan. Ik slik. Het is me niet meteen duidelijk wat ze denkt. Dan ontdooit ze weer. 'Ik heb er nooit bij stilgestaan', zegt ze oprecht en onomwonden. 'Het is gewoon iets dat ik... zeg.' Ook zij wikt en weegt haar woorden nu. Ik glimlach. Ik begrijp haar en neem haar ook helemaal niets kwalijk.

We praten nog even na en ze bestelt zelfs een van mijn boeken. Ze leert graag bij, vertelt ze me en als zij eraan kan bijdragen dat er minder ondoordachte uitspraken de wereld worden ingestuurd, dan werkt ze daar graag aan mee. Een vrouw naar mijn hart. Weer een dag niet voor niets geleefd.

* De DSM-5 is een classificatiesysteem voor psychische stoornissen dat als hulpmiddel wordt gebruikt bij diagnostisch onderzoek.